ноябрь

2022

Мамандық таңдауға бағыт бағдар беру

Тақырыбы: Мамандық таңдауға бағыт беру
«Мамандықтың жаман жоқ, бірақ, мұның кез - келгеніне икемділік қажет, бұл жай күнелту, тамақ асыраудың ғана жолы емес, үлкен өнерді, зор шеберлікті қажет ететін нәрсе». (Ж.Аймауытов)
Қазақстан Республикасының президенті Әбішұлы Нұрсылтан Назарбаев «Қазақстан - 2030» стратегиясында «Мемлекеттің басты міндеті халық үшін шешім шығару емес, өскелең ұрпаққа құндылықтардың жаңа жүйесіне бейімделуге және мемлекеттің даму сатысымен бірге болашағын қалыптастыруға жол ашу» деп нықтай көрсеткен. Оқушыларға мамандық таңдату оңай шаруа емес. Сол себепті әр мектептің алдында оқушыларға кәсіби бағдар беру және болашақ мамандығын анықтауға ықпал ету міндеттері тұр.
Мектептегі педагог - психологтың негізгі атқаратын қызметтерінің бірі оқушыларды кәсіптілікке бағыттау болып табылады. Мұндағы ең маңыздысы әр оқушы өзінің қызығушылығына, қабілетіне, бейімділігіне, қалауына сүйенуі керек. Қазіргі ғасырдың талабы қиын, нарық заманы, яғни әрбір оқушы өз - өзіне жауап беретін заман. Қоғамның талабы бойынша мамандық таңдау алдында ақыл таразысына салып, жан - жақты ойланып барып шешім қабылдауы тиіс. Таңдау жасалып, мақсат көзделгеннен кейін оған жету жоспарлары жасалып, іске асыруға белсене күресу керек екендігін психологиялық тұрғыда оқушының өзіне шешім қабылдатуға итермелеу арқылы, саналы тұрғыда өзіндік пікір қалыптастыру. Сондықтан да психология мен педагогикада аталған мәселеге көп көңіл бөлінуде.

Психологиялық кеңес
Негізінде, мамандық таңдауда үш бастаманы жадыңда ұстанғаның жөн: қалаймын,
қолымнан келеді және қажет. Яғни сенің таңдаған мамандығың өзіңнің мінез - құлқыңа сай келуін қадағала, қолыңнан келетін іске ұмтыл, заман талабына сай, сұранысқа ие мамандықты да таңдаған дұрыс, жеке өзіңнің пікірің маңызды, жүрек қалауыңа сүйене отырып шешім қабылда. Бос арман қуудың қажеті жоқ! Мысалы өмірде мынадай жағдайлар көптеп кездеседі, мектеп бітірген оқушы мұғалім мамандығын немесе дәрігерлік мамандығын таңдап оқуға түседі, 3 - 4 жыл оқиды, кейбіреуі тіпті дипломды қолына алған соң, жоқ мен экономика мамандығын қалаймын дәрігерлік, мұғалімдік қолынан келмейтінін түсініп қайта оқуға түседі. Осы арада қаншама уақыт өтеді, бұл шешімнің қателігі.
Қорытындылау. Сол себепті жан - жақты ойланайық. Оқу жылы аяқталғанға дейін талай бірге жұмыс атқарамыз, психологиялық тесттер жүргізу арқылы қандай бағытқа икемдерің бар екендігін анықтайтын боламыз, уақытты босқа өткізбейік.
Сіздер қоғамға қажетті азамат болғыларыңыз келсе мамандық таңдау мәселесіне терең үңіліп, жауапкершілік танытайық. Пікірталасқа қатысып өз ойларыңызды айтып, бір - бірлеріңізге дұрыс шешім қабылдауға қолдау көрсеткендеріңізге көп - көп рахмет.

«Ә.Қастеев атындағы орта мектеп мектепке дейінгі шағын орталығымен» коммуналдық мемлкеттік мекемесі

«Кәсіптік бағдар бойынша түсіндіру жұмыстары»

Мектеп психологы:Найманбай М

Хаттама

Мақсаты:Оқушыларды қазіргі заманда сұранысқа ие мамандық түрлерін таңдауға бағыт-бағдар беру,түсіндіру.

Оқушыларды мамандық таңдау барысында шатаспауды,таңдаған мамандығы туралы мәліметтер жинауға,сұранысқа ие мамандықтар туралы бағыт-бағдар,кеңес берілді.

Әңгіме барысында оқушылар таңдаған мамандықтары туралы мәліметті аз білетіндігі байқалды.

Бүгінгі жұмысшы мамандыққа ие (аспазшы,дәнекерлеуші,т.б) болатын нақты мамандар бойынша балалардың қызығушылығын арттыруға түсініксіз болған сұрақтарына байланысты түсінік жұмыстары жүргізілді. 10-сынып екі бағыт бойынша бейіміне қарай оқытылатындығы айтылды және де оқушыларға психологиялық кеңестер берілді. Психологиялық кеңес
Негізінде, мамандық таңдауда үш бастаманы жадыңда ұстанғаның жөн: қалаймын,
қолымнан келеді және қажет. Яғни сенің таңдаған мамандығың өзіңнің мінез - құлқыңа сай келуін қадағала, қолыңнан келетін іске ұмтыл, заман талабына сай, сұранысқа ие мамандықты да таңдаған дұрыс, жеке өзіңнің пікірің маңызды, жүрек қалауыңа сүйене отырып шешім қабылда. Бос арман қуудың қажеті жоқ! Мысалы өмірде мынадай жағдайлар көптеп кездеседі, мектеп бітірген оқушы мұғалім мамандығын немесе дәрігерлік мамандығын таңдап оқуға түседі, 3 - 4 жыл оқиды, кейбіреуі тіпті дипломды қолына алған соң, жоқ мен экономика мамандығын қалаймын дәрігерлік, мұғалімдік қолынан келмейтінін түсініп қайта оқуға түседі. Осы арада қаншама уақыт өтеді, бұл шешімнің қателігі.

Мектеп психологтары: Найманбай М

Бердыгулова А.Н

АТА-АНАЛАРҒА КӘСІПТІК БАҒДАР БЕРУ БОЙЫНША ҰСЫНЫСТАР

1. Баланың кәсіби жоспарлары туралы ақпаратты онымен ашық әңгімелесу барысында ғана алуға болады. Сөйлесуді "сөзге"айналдыру жақсы. Бұл ретте шыдамдылық, табандылық және шынайы мүдделілік танытуға тырысыңыз.

2. Егер жоғары сынып оқушысы өз жоспарларын нақты тұжырымдай алмаса, мұның немен байланысты екенін түсінуге тырысу керек.

3. Балаға күзгі немесе қысқы демалыста жұмыс істеуді, белгілі бір сабақ таңдау пайдалы.

4. Егер сіз баланың кәсіби таңдауын қобалжытсаңыз, оны айтпаңыз және оған қатаң түрде бірдеңе тыйым салмеңіз. Оның таңдауының не екенін анықтауға тырысыңыз.

5. Егер жоғары сынып оқушысы Армандап, ештеңе жасамаса, оған нақты жоспар жасауға көмектесу керек.

6. Балаңызға таңдалған жолда сәтсіз болған жағдайда "қосалқы нұсқаны" дайындауға көмектесіңіз.

Балалар ерте жастан бастап дәрігердің, ғарышкердің немесе заңгердің мансабын армандайтын және жоғары оқу орнына түсуге дайындала отырып, оқулықтарды ұстай алатын аналар мен паптарда проблема жоқ. Алайда, мамандардың айтуынша, мұндай балалар азшылық, мамандық таңдауда елеулі күмән мен қиындықтар тудырғандар көп. Бұл жағдайда ата-аналарға не істеу керек? Іске қосуды елеулі өтті! Сонымен қатар, қайда оқуға бару туралы мәселені 8-9 сыныпта шешкен жөн.

Бірге, бірақ орнына емес.

Ата - аналар үшін ең бастысы-олар балаға тек анықтауға көмектеседі, ал оның орнына мүлдем анықталмайды. Себебі, 14-16 жастағы балалардың көпшілігі психологиялық тұрғыдан өз бетінше таңдау жасауға дайын емес, сонымен қатар олардың басым бөлігі шешім қабылдау қажеттілігі алдында қорқыныш сезеді. Мектепте ұзақ жылдар бойы оларға негізінен дайын шешімдер ұсынылды, барлығы алдын-ала белгілі болды және кесте мен оқу жоспарларымен анықталды. Және жасөспірімнің бейқамдығы, ол кенеттен осындай аса маңызды мәселеде анықтауды ұсынады, әбден түсінікті.

Сондықтан ата-аналар баланың мамандық таңдауда толық дербестігіне сене алмайды: сіздің өсіп келе жатқан сәбиіңіз үлкендерден кеңес күтеді, тіпті ол бұл туралы тікелей айтпаса да. Екінші жағынан, жасалған таңдау үшін одан жауапкершілікті толығымен алып тастауға болмайды. Ол мұны шешті дегенсезімге ие болғаны маңызды. Егер жасөспірімнің мамандығын өзі таңдамаса, онда ол өзі үшін емес, оқуды скучно және Тартымдық міндет ретінде қабылдай отырып, оқиды.

Бірақ, әрине, пәрменді кәсіби бағдар беру жұмысы сенімді атмосфера орнатылған отбасыларда ғана мүмкін болады. Егер диалог пайда болмаса және кез келген мәселені талқылау ашық конфронтациямен аяқталса, алдымен "үйдегі ауа-райын" (психологтың көмегімен Жақсы) қалпына келтіру керек, содан кейін болашақты жоспарлаумен айналысу керек.

Хаттама

Ата-аналарға балаларының таңдаған мамандығы,бағыты туралы кеңес беру мақсатында ата-аналармен кәсіптік бағдар беру бойынша ата-аналармен психологиялық кеңестер берілді.

Ата-аналар арасында өз балаларына белгілі бір салаға негіздеп,дұрыс мамандық таңдай білуге негіздеу.

3. Балаға күзгі немесе қысқы демалыста жұмыс істеуді, белгілі бір сабақ таңдау пайдалы.

5. Егер жоғары сынып оқушысы Армандап, ештеңе жасамаса, оған нақты жоспар жасауға көмектесу керек.

6. Балаңызға таңдалған жолда сәтсіз болған жағдайда "қосалқы нұсқаны" дайындауға көмектесіңіз.

7.Баланың қызығушылығын арттыру;

8.Түсінік жұмыстарын жүргізу

9.Баланың мамандық қандай болу керектігін анықтап,тереңірек зерттеу.

Ата-аналар: Келешекте өз мамандықттарын сүюге,құрметтей білуге тәрбиелеу керектігін айтып өтті.Балаларға дұрыс бағыт-бағдар беру арқылы ел іргесі еселене түспек деп сөздерін аяқтады.

Мектеп психологтары:Найманбай М

Бердыгулова А.Н

Мақсаты: Оқушыларға мамандық таңдауға бағыт-бағдар беру, өмірдегі қажетті таңдауды дұрыс жасауына кеңес беру.
Білімділік: Оқушыларға «мамандық», «кәсіпкер», «маман иесі» ұғымдары жайлы түсінік беру.
Тәрбиелік: Оқушыларда бір-біріне, өз мамандығына адал болуына тәрбиелеу.
Дамытушылық: Оқушылардың бойына сүйіспеншілік, мейірімділік қасиеттерін қалыптастыру.
Сабақтың түрі: тренинг, бағыт-бағдар.
Пән аралық байланыс: психология, мәдениеттану, әлеуметтану, қарым-қатынас психологиясы, кәсіби педагогика.
Көрнекі құрал-жабдықтар: слайд, видеобейне, дәйексөз.

І. Ұйымдастыру кезеңі
Энергетикалық жаттығу.
Оқушылар дөңгеленіп отырып, 1-2 деген нөмерлерге саналады. 1 нөмерлі оқушылар қолдарын екі жақтағы 1 нөмерлі көршісінің қолдарымен түйістіреді. Ал 2 нөмерлі оқушылар 1-2 деген сандарды жүргізу айтқанда, алдында тұрған екі оқушының қолына пианиноны ұрғандай етіп әрекет жасайды, 3-4 деген бұйрық болғанда барлық оқушылар шапалақ ұрады, келесі 1-2 деген санға 2 нөмерлілер қолдарын жаяды, ал 1 нөмерлілер пианиноны ұрғандай әрекет жасайды. 3-4 дегенде барлығы шапалақ ұрады. Осы жаттығу тағы бір рет қайталанады.

ІІ. Негізгі бөлім.
— Бүгінгі сабағымыздың тақырыбы «Мамандық таңдауға әсер ететін факторлар» деп аталады. Сабағымыз екі бөлімнен тұрады. І бөлімінде мамандықтар туралы білімімізді ортаға саламыз. Біз «Мамандыққа жол» атты курста әр түрлі мамандықтарға тоқталдық, өздеріңізге ұнаған мамандықтарыңыздың профессиограммасын жасап, оны топ алдында қорғадыңыздар. Осы сабақта сол профессиограммалармен және Е. А. Климовтың сызбасы бойынша жұмыс істейміз. ІІ бөлімінде өздеріңіздің жақындарыңыздың, ата-аналарыңыздың мамандық таңдауда қандай факторлардың әсер ететінін анықтаймыз.

Сонымен біздің бүгінгі сабағымыздың эпиграфы ретінде мына өлең жолдарын алайық:
Мамандық алғың келе ме,
Мамандық өзі немене?
Айналаң толған мамандық,
Айналаң толған өнеге.
Психолог: Әр адам ерте ме, кеш пе өз өмірінде «Қандай мамандық иесі боламын?» деген сұраққа жауап іздейді. Мамандық таңдау – өте жауапты іс. Өйткені, таңдаған мамандығың ертеңгі сенің өмірің, болашағың, қоғамның болашағы, еліміздің ертеңі.
Ал осы мамандықтың қанша түрі бар деп ойлайсыңдар?
Американдық кәсіптер сөздігінің мәліметтері бойынша 40 мыңға жуық мамандық түрі бар екен. Сонымен «Ми шабуылы» — ой қозғауы бастайық: Жалпы сұрақ 3 минут
Мамандық дегеніміз не?
Мамандықты меңгеру үшін не қажет?
Белгілі бір кәсіптің иесі болу үшін міндетті түрде жоғары білім алу қажет пе?
Ауыл экономикасын көтеру үшін, ауылға ең алдымен қандай мамандықтар қажет деп ойлайсыңдар?
Адам өз мамандығын таңдаған кезде, нені басшылыққа алу керек?
Жақсы маман болу үшін адам нені білуі және үйренуі керек?
Адам өзің белгілі бір мамандыққа қашан, қалай дайындауы керек?
Қай уақытта адам өз еңбегінің жемісін көре алады?

«Мамандық қасиеттері» тренингі (5 минут)
Жүргізуші психолог: Нұсқауы. Мен белгілі бір мамандықтарды атаймын, ал тренингке қатысушылар аталған мамандықтарының бойында болуы қажет қасиеттерді тез арада атап беруі керек.
Мысалы жүргізуші психолог: «мұғалім» мамандығын айтса, қатысушылар: салмақты, әдепті, жауапкершілігі мен адамгершілігі мол, т.с.с. Сонымен: «зергер», «мүсінші», «тергеуші» т.б.
Мамандық дегеніміз – адамның белгілі бір қызмет атқаруына мүмкіндік беретін материалдық не рухани өндірісте алған білімі мен өмірлік дағдысының жиынтығы.

Слайд көрсету: «Интуицияны дамытудың 6 тәсілі», оқушылардың ұбт барысында қажет болар интуицияны дамытудың тәсілдері ұсынылып қысқаша ұғым берілді.
МАМАНДЫҚ ТАҢДАУДА МЫНАДАЙ БІР ФОРМУЛА БАР:
«ҮЙРЕНГІМ КЕЛЕДІ – ҮЙРЕНЕ АЛАМЫН – ҮЙРЕНУ КЕРЕК».
ҮЙРЕНГІМ КЕЛЕДІ –бұл талап-тілектің, мақсат пен мүдденің, ынта мен ықыластың кеңістігі;
ҮЙРЕНЕ АЛАМЫН – қабілет-қарымның, таланттың, денсаулықтың кеңістігі;
ҮЙРЕНУ КЕРЕК – еңбек рыногындағы сұраныстардың, аймақтағы әлеуметтік-экономикалық проблемалардың, әлемдік экономикалық даму тенденцияларының кеңістігі.
Кәсіп осы үш дөңгелектің тоғысу нүктесі арқылы оңтайлы таңдалады.
Ал сіздер мамандық таңдауда қандай критерийлерді басшылыққа алған жөн деп есептейсіздер?
Мамандық таңдауда ата-ананың ықпалы қандай дәрежеде болуы мүмкін деп ойлайсыздар?

Оқушыларға пайдалы мәлімет.
Мамандықтың бірнеше классификациясы бар. Олардың неғұрлым белгілілері еңбек пәніне негізделеді. Еңбек пәні бойынша жіктелетін мамандықтар 5 топқа бөлінеді: адам – адам, адам – белгі жүйесі, адам – табиғат, адам – техника, адам – көркем бейне.
Видеобейнелер көрсету: Назарбаев университеті, Сүлеймен Демирел университеті, Л.Гумилев ат. Еуразия Ұлттық университеті, МЭҚҚИ (КИМЭП), ҚазҰУ.

«Ең, нағыз..» деп аталатын ойын ойнап көрейік.
Қазір сендерге мамандықтардың кейбір ерекше мінездемелері ұсынылатын болады, ал сендер берілген мінездемеге барынша сәйкес келеді деген мамандықтарды атауыңыз керек.
— Ең жасыл мамандық
— Ең тәтті мамандық
— Нағыз ақшалы мамандық
— Нағыз бала мамандығы
— Ең күлкілі мамандық
— Нағыз адамдармен көп араласатын мамандық
— Ең ауыр мамандық

Қорытындылау.

Психолог:
— Мамандық таңдауда қандай факторлардың әсер ететінін байқадық. Сонымен қатар, бүгінгі сабағымызда мамандық таңдау жолының бір адамдарда оңайлықпен өтетінін, екінші адамдарда оның қиын, тіпті бірнеше сатылардан тұратынын, біреулердің өмірден орын таба алмай күйзелген жағдайларын да білдік. Мамандық таңдау жасындағы жастарға көптеген жалған пікірлер әсер етеді. Ол пікірлер жастарды мамандық таңдауда сәтсіздіктерге әкеледі. Сондықтан да:
Көк жүзіне алаулы,
Міндет емес ай болу.
Ең бастысы қалаулы,
Кәсібіңе сай болу!- демекпін.

Әлемде өзі қаламайтын мамандық иесі болып жүрген қаншама адам бар, өз жұмысын жанымен сүйіп істейтін адамдардың да саны аз емес. Мамандық таңдаудан жаңылмай, өз өміріңіздің бір кірпішін дұрыс қалауыңызға тілектеспіз.

«Ә.Қастеев атындағы орта мектеп мектепке дейінгі шағын орталығымен» коммуналдық мемлкеттік мекемесі

«Мамандық таңдау түрткілері»

Тренинг-жаттығулар

Мектеп психологтары:Найманбай М

Бердыгулова А.Н

«Ә.Қастеев атындағы орта мектеп мектепке дейінгі шағын орталығымен» коммуналдық мемлекеттік мекемесі

Анықтама

Жоғары сынып оқушыларының өздерінің шешімдермен мәселелерін шешуге үйрету,өздерінің таңдаған мамандықтарының икемділігін көрсету мақсатында мақсатында 9-10 сынып оқушыларына «Мамандық таңдау түрткілері» атты тренингтер өткізілді..Тренингке оқушылар толығымен қатысты.

Тренинг барысында оқушыларға жақсы мамандық иесі болу үшін білімді,ақылды болу керектігі,әрбір адам өз мамандығын жетік білу керектігі туралы әңгіме жүргізілді.Негізгі бөлім кезінде мамандық туралы білімдерін кеңейту мақсатында «Мамандық туралы кеңес беруші» ойыны жүргізілді..Бұл жаттығуда әр оқушыға мамандықтарға байланысты сұрақтар қойылды,оқушылар сұрақтарға белсенділікпен жауап беріп,өз ойларымен бөлісіп,мазалап жүрген сұрақтарына жауап алды.Тренинг соңында оқушыларға «Рефлекциялық ойын» жүргізілді.Оқушылар мынадай сұрақтарға жауап берді:Саған бүгінгі тренинг ұнады ма?Неге?,Қандай рөлді ойнауға қызықтыңдар?,Қандай ойындарға жаңа ереже ұсынар едіңдер? деген сияқты сұрақтарға оқушылар жауап берді.Қорытынды бөлім кезінде оқушылардың ой-өрісін байыту мақсатында «Сөзді тап» ойыны жүргізілді.Оқушыларға әріптердің орны ауысып кеткен мамандықтар жазылған парақшалар таратылды.Тренинг соңында «Алма ағашына» әркім өздерінің болашақ мамандықтарына немесе болашақтарына байланысты армандарын ойлап «алмаларды» іледі.

Қорытынды:Оқушыларға кәсіптік бағдар таңдау бойынша психологиялық кеңестер берілді.Тренингке оқушылардың барлығы белсенділікпен қатысты.Сабақ соңында оқушылар тренингтен алған әсерлерімен бөлісті.

Мектеп психологтары:Найманбай М

Бердыгулова А.Н

«Ә.Қастеев атындағы орта мектеп мектепке дейінгі шағын орталығымен» коммуналдық мемлекеттік мекемесі

Анықтама

Қарым-қатынас үдерісінің маңыздылығын түсіндіру,кері байланқа түсуде ақпараттардың түрленуін түсіндіру,тыңдай білу дағдыларын қалыптастыру айналадағы ортамен үйлесінді қарым-қатынас жасау дағдыларын қалыптастыру,мәдени сөйлей білуді үйрету,өзара қарым-қатынас шеңберін арттыру,парасатты,ұйымшыл тұлға тәрбиелеу мақсатында 9- сынып оқушыларымен «Қарым-қатынас және тыңдай білу» тақырыбында тренинг-жаттығулар жүргізілді.Тренинг барысында оқушыларға:

1.Сәлемдесу. «Дәстүрлі емес сәлемдесу»

2. «Жағымды тілек»

3. «Эмоциялық күйді» бейнеле жаттығуы

4. «Сиқырлы қобдиша»

5. «Суретті жалғастыр»

6. «Ыстық картоп» жаттығуы

7. «Аяқталмаған сөйлемдер әдісі»

8.Қорытынды

Жаттығулары жүргізілді.

Қорытынды:Тренингке барлық оқушылар белсене қатысып,өз ойларын ашық білдіріп,ойларында жүрген сұрақтарға жауап алды.

Мектеп психологтары:Бердыгулова А.Н

Найманбай М